Publicaties

Boeken

Podcasts

De macht van het verleden (Dag en Nacht Media 2022, eerste aflevering ook via Spotify en andere platforms)

Sisi: de kettingrokende keizerin (Dag en Nacht Media 2023, een aflevering van Alle Geschiedenis Ooit)

Bijdrages

‘Inleiding’ in: Julia Dijkstra (ed.), Nové Realismy – Tsjecho-Slowaaks realisme 1918-1945 (Waanders Uitgevers 2022)

‘De angst van het Warschaupact voor de NAVO’ in: Alfred Staarman, Mathieu Willemsen en Monique Brinks (eds.), Als de Russen komen (WBOOKS 2019)

‘Du Perron en de affaire-Stavisky’ (samen met Johanneke van Viegen) in: Helleke van den Braber en Jan Gielkens (eds.) In 1934 – Nederlandse cultuur in internationale context (Querido 2010)

Artikelen

De oorsprong van de Pools-Russische rivaliteit
Historisch Nieuwsblad – juni 2024 (nog niet verschenen)
In 1610 hing het voortbestaan van Rusland aan een zijden draadje. Het land was ondergedompeld in chaos en stond op het punt om te worden ingelijfd door het machtige buurland: het Pools-Litouwse Gemenebest. Het is de oorsprong van de nog altijd voortdurende Pools-Russische rivaliteit.

Oostenrijk, het land dat niemand wilde
Geschiedenis Magazine – juni 2024 (nog niet verschenen)
Na de Eerste Wereldoorlog verdween de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie. Het rijk hoorde bij de verliezers en werd opgedeeld. De Republiek Oostenrijk die toen op de kaart van Europa verscheen, was een soort rompstaat waar weinig inwoners blij mee waren. Dat bleek zonneklaar toen de republiek in 1938 ophield te bestaan na de Anschluss met Hitlers Duitsland. Ivo van de Wijdeven ontleedt de twintig jaar durende politieke strijd die daaraan voorafging.

Hitlers waagstuk
Geschiedenis Magazine – april 2024 (nog niet verschenen)
Op 9 april 1940 nam Hitler een grote strategische gok: hij stelde bijna zijn hele Kriegsmarine in de waagschaal om Denemarken en Noorwegen te veroveren. Ivo van de Wijdeven bekijkt waarom hij dat risico nam.

Van beschermeling tot ideale geopolitieke partner?
Atlantisch Perspectief – april 2024
Al 75 jaar rekenen de Europese landen via de NAVO op bescherming door de Verenigde Staten. Het Noord-Atlantisch Verdrag had een wederzijds strategisch belang. Toch zijn er ook genoeg momenten geweest dat het binnen het bondgenootschap niet boterde. Maar ondanks verdeeldheid op tal van terreinen is er toch eensgezindheid over de noodzaak elkaars grondgebied gezamenlijk te verdedigen. Dat is misschien wel de grootste kracht van het bondgenootschap.

Democratie is de grootste vijand van de NAVO
Historisch Nieuwsblad – april 2024
De NAVO blaast 75 kaarsjes uit en viert dat er sinds de oprichting geen oorlog is gevoerd op haar grondgebied. Al die tijd was niet Rusland, maar de democratie het grootste gevaar. Generaals vreesden dat een democratisch gekozen regering in een van de lidstaten het tapijt onder de alliantie vandaan zou trekken.

Recht praten wat krom is
NRC – april 2024
Historica Lauren Benton zet de ontstaansgeschiedenis van het internationaal recht radicaal op zijn kop. Het recht werd volgens haar vooral gebruikt om imperialistisch geweld te rechtvaardigen.

Europa. Best belangrijk.
VGN Kleio – maart 2024
In 2004 werd er lacherig over gedaan: de campagne waarmee de Nederlandse overheid probeerde mensen te overtuigen van het belang van de Europese Unie. ‘Brussel’ was niet populair. Hoe anders is het twintig jaar later. In de aanloop naar de Europese verkiezingen is iedereen overtuigd van nut en noodzaak van Europese samenwerking. Zelfs Viktor Orbán.

Kooplui brachten de islam naar Indië
Historisch Nieuwsblad – maart 2024
Geen land ter wereld telt zoveel moslims als Indonesië. Het eilandenrijk was ver voor de komst van de Nederlanders al islamitisch. En dan niet door verovering, maar door handel en samenwerking.

In Japan zijn immigranten taboe
Maarten! – maart 2024
Het lijkt eenvoudig: de Japanse economie zit te springen om werknemers en buitenlanders willen er graag werken. Toch laten Japanners hen maar beperkt toe. Ze gruwelen bij de gedachte aan een multiculturele samenleving.

Feodaal of juist flexibel?
Geschiedenis Magazine – maart 2024
De Vrede van Westfalen van 1648 geldt als de wieg van de moderne natiestaat, maar wat betekende dat keerpunt voor het omvangrijke Heilige Roomse Rijk, vraagt Ivo van de Wijdeven zich af. In 962 had Otto, hertog van Saksen en koning van Duitsland, dit feodale verband van vorstendommen gesticht. Hijzelf werd keizer Otto I de Grote, in navolging van zijn illustere voorganger Karel de Grote. Kon zo’n middeleeuwse conglomeratie na 1648 wel overleven?

Ruslands koloniale avontuur in Amerika
Historisch Nieuwsblad – maart 2024
Rusland claimt dat het nooit een koloniale macht is geweest. Maar in de vaak vergeten Russische kolonie Alaska opereerde de Russisch-Amerikaanse Compagnie volgens het model van haar Britse en Nederlandse evenknieën. De lokale bevolking werd stelselmatig uitgebuit.

Internationaal recht meet kolonialisme met twee maten
Historisch Nieuwsblad – februari 2024
Een kolonie is pas een kolonie als ze door een plas zout water wordt gescheiden van het ‘moederland’. Zo staat het in internationale verdragen. Het is een volkomen willekeurig criterium, dat sommige staten in staat stelt hun imperialistische verleden onder het tapijt te vegen.

De desillusie van Kronstadt
Historisch Nieuwsblad – februari 2024
In 1921 vielen socialisten over de hele wereld van hun geloof. Dat kwam door de keiharde manier waarop Sovjetleider Vladimir Lenin een opstand van jonge, idealistische matrozen in Kronstadt liet neerslaan.

Voor de Houthi’s is oorlog een ‘way of life’
Historisch Nieuwsblad – januari 2024
In 1992 ontstond in Jemen de beweging Ansar Allah (‘helpers van god’), beter bekend als de Houthi’s. Zij zijn sindsdien betrokken bij alle grote conflicten in het land. Inmiddels vallen ze ook internationale schepen in de Rode Zee aan. Wat drijft hen?

Hoe het Nederlands drie eeuwen bleef hangen in Amerika
Geschiedenis Magazine – januari 2024
Dat New York ooit New Amsterdam heette weten de meeste Nederlanders wel. Minder bekend is dat een versie van de Nederlandse taal eeuwenlang voortleefde in de staten New Jersey en New York. Pas in de 20ste eeuw raakte ‘de Tawl’ in onbruik. Historicus Philip Dröge ging ter plekke per fiets op zoek naar sporen ervan en schreef er een boek over. Ivo van de Wijdeven sprak met hem.

Hoe verder na de dood van Lenin
Geschiedenis Magazine – januari 2024

Stalin deporteerde hele volkeren
Historisch Nieuwsblad – januari 2024
Sovjetleider Jozef Stalin meende dat de Tsjetsjenen en Ingoesjen collaboreerden met de nazi’s. Daarom werden ze in februari 1944 in goederentreinen naar Centraal-Azië gedeporteerd. Toen ze in 1957 eindelijk naar Tsjetsjenië mochten terugkeren, bleek hun geschiedenis gewist.

‘In Europa is het Heilige Land nog steeds heilig’ – Interview met Bart Wallet
Historisch Nieuwsblad – januari 2024
Vroege zionisten zagen de Arabische bevolking als voorbeeld. Ze leerden van hen hoe ze het land moesten bewerken en er ontstonden vriendschappen. Tegelijkertijd werden de eerste spanningen zichtbaar. Hoogleraar Bart Wallet ontleedt het Israëlisch-Palestijnse conflict en gaat daarbij terug naar 1881. Het jaar waarin tsaar Alexander II werd vermoord en de Joden de schuld kregen. ‘Het was het begin van een golf van pogroms.’

Steppevolkeren in de schijnwerpers
Historisch Nieuwsblad – januari 2024
Steppevolkeren als de Scythen, Hunnen, Xiongnu, Göktürk en Mongolen spelen vaak slechts een bijrol in geschiedverhalen. In zijn boek Stormruiters stelt wijlen Peter Hoppenbrouwers hen juist centraal.

Zelfs het Chinese internet heeft achterdeurtjes
NRC – december 2023
Zeker tienduizenden Chinese ambtenaren zijn belast met het bewaken van de officiële geschiedenis van het land en het verwijderen van gevoelig materiaal. In een hoopvol boek beschrijft Ian Johnson hoe ondergrondse historici manieren vinden om daaraan te morrelen.

Opportunisme in de Alpen
Maarten! – december 2023
Na de Eerste Wereldoorlog ging Oostenrijk verder als rompstaat. Als ‘Klein-Oostenrijk’ laveert dit opportunistje door Europa. Sinds de Tweede Wereldoorlog is de Oostenrijkse neutraliteit een handig excuus om verantwoordelijkheid uit de weg te gaan.

Wat Hitler leerde van de Bierkellerputsch
Geschiedenis Magazine – november 2023
In 1923 deed Adolf Hitler in München met geweld een greep naar de macht. De
coup mislukte en Hitler kwam in de gevangenis. Daar kwam hij tot een belangrijk
inzicht. Ivo van de Wijdeven gaat na wat er in München gebeurde en welke les
Hitler daaruit trok.

De oliecrisis van 1973
Geschiedenis Magazine – oktober 2023

Polen, een Europese grootmacht in wording?
Doorbraak Magazine – oktober 2023
Op 15 oktober trekken de Polen naar de stembus, en de binnen- én buitenlandse inzet van die verkiezingen kan amper overschat worden. Sinds de Russische inval in Oekraïne neemt Polen niet alleen een bijzonder prominente plek in op het Europese toneel, de conservatieve en migratie-kritische koers van de regerende PiS-partij bracht het land ook al regelmatig op ramkoers met de EU. Of Polen echt een Europese grootmacht wordt, zal bij de verkiezingen bepaald worden.

Rommelen met de geschiedenisles
VGN Kleio – september 2023
Wereldwijd gebruiken potentaten en politici de geschiedenisles als middel om aan de macht te blijven. Ze laten schoolboeken herschrijven om hun visie op het verleden én de toekomst te weerspiegelen. Maar welk verhaal vertellen zij eigenlijk? En wat kunnen we daar tegenoverstellen?

Niet langer schuilen bij Amerika
Europa: voor en tegen – september 2023
In de EU wordt druk gepraat over nauwere samenwerking op defensiegebied. Het onderwerp
is ‘hot’ vanwege de Russische inval in Oekraïne, maar het idee is allesbehalve nieuw. Al in de jaren vijftig was er een vergevorderd plan om West-Europa militair minder afhankelijk te maken van de Verenigde Staten.

Oost en west botsen over migratie
Europa: voor en tegen – september 2023
Door de ruimhartige wijze waarop Polen vluchtelingen uit het belegerde buurland Oekraïne heeft opgevangen, zijn we het alweer bijna vergeten: binnen Europa wordt er in oost en west vaak anders gedacht over migratie. Waar komt het verschil vandaan?

De potentie van Polen: Europa’s grootmacht van morgen?
Clingendael Spectator – september 2023
Sinds de Russische inval in Oekraïne neemt Polen een prominentere plek in op het Europese toneel. De Polen lopen voorop in de steun aan Oekraïne en investeren ook fors in hun eigen landsverdediging. Sommige analisten stellen zelfs dat Polen op weg is de nieuwe grootmacht in Europa te worden. Is dat zo?

Sultan Erdogan
Maarten! – september 2023
President Erdogan is al twintig jaar aan de macht in Turkije en mag nog eens vijf jaar door. De politieke kameleon doet wat hij kan om de Turkse positie in de wereld te verbeteren – en daarmee uiteraard die van zichzelf.

Heilige oorlog op de Krim
Historisch Nieuwsblad – september 2023
De Krimoorlog (1853-1856) staat te boek als een zonderling en vooral zinloos intermezzo tussen de Napoleontische Oorlogen en de Eerste Wereldoorlog. Maar de eerste ‘moderne’ Europese oorlog had op langere termijn grote gevolgen en echoot nog steeds na.

Speelbal Elzas-Lotharingen
Geschiedenis Magazine – augustus 2023
Eeuwenlang streden Duitse en Franse machthebbers om de Elzas en Lotharingen. Vooral in de 19de en 20ste eeuw ging dit gepaard met bloedvergieten. Het gebied was strategisch gelegen én rijk aan grondstoffen, maar beide landen claimden het bovendien als ‘eigen’. Dit gaat terug op het rijk van Karel de Grote, legt Ivo van de Wijdeven uit.

Hitler viel niet te temmen – De conferentie van München, 1938
Geschiedenis Magazine – juli 2023
Appeasement-politiek – het doen van politieke of territoriale concessies om een gewapend conflict te vermijden – staat sinds de Tweede Wereldoorlog in een kwade reuk. Dit gaat terug op het fiasco van de Britse premier Neville Chamberlain. Gesecondeerd door zijn Franse collega Édouard Daladier gaf hij Hitler in 1938 toestemming om een deel van Tsjechoslowakije te annexeren. Maar het gewenste resultaat bleef uit: een jaar later brak de oorlog uit. Ivo van de Wijdeven analyseert deze mislukte poging om Hitler te bedwingen.

De anarchistenjagers – De antiterroristen van de 19e eeuw
Geschiedenis Magazine – juli 2023
Keizerin Sisi werd in 1898 doodgestoken door een anarchist. Ze was niet de enige die eind 19e eeuw door een moordaanslag om het leven kwam. Er ontploften tientallen bommen en vooraanstaande politieke leiders in Europa en de Verenigde Staten waren hun leven niet zeker. De aanslagen eisten tussen 1880 en 1914 de levens van ruim 200 mensen en er vielen 750 gewonden. Het geweld voedde bij het grote publiek een panische angst voor een ondergronds, wijdvertakt en gewelddadig netwerk van anarchisten. Wat deed de overheid? Ivo van de Wijdeven sprak met historicus Wouter Klem, die in zeven landen in de archieven dook om dat uit te zoeken.

Oppenheimer had spijt van de atoombom
Historisch Nieuwsblad – juli 2023
Natuurkundige Robert Oppenheimer betreurde zijn betrokkenheid bij de ontwikkeling van de atoombom al snel. Na de verwoesting van Hiroshima en Nagasaki probeerde hij het nucleaire enthousiasme te temperen. Regisseur Christopher Nolan – bekend van blockbusters als The Dark Knight, Inception en Dunkirk – maakte een film over Oppenheimers tragische leven.

Wanneer dammen en dijken doelwitten worden in oorlogen
Clingendael Spectator – juni 2023
Het opblazen van de Oekraïense Kachovka-dam op 6 juni was geen ongebruikelijke tactiek. Historicus Ivo van de Wijdeven laat zien hoe water eerder als wapen is ingezet, maar ook hoe bevelhebbers de afgelopen decennia anders zijn gaan denken over het doorsteken van dammen en dijken.

De Indiase reus wordt wakker
Maarten! – juni 2023
India wordt al jarenlang gezien als een wereldmacht in wording. En onder premier Modi lijkt het land die aspiratie ook waar te willen maken – zonder zich daarbij duidelijk aan een grootmacht te verbinden. Intussen staat de Indiase democratie onder druk vanwege Modi’s fanatieke hindoenationalisme.

The Great Game: de rivaliteit tussen Rusland en Engeland
Geschiedenis Magazine – juni 2023
Rusland concurreert tegenwoordig vooral met China als het om Centraal-Azië gaat. In de 19de eeuw waren het echter de Britten met wie het Russische rijk vocht om de controle in dat gebied. Deze machtsstrijd was in de beeldvorming omgeven door romantiek en heroïek en werd in Londen speels ‘The Great Game’ genoemd, maar het was een ordinair gevecht om politieke, economische en militaire invloed. De angst bestond bovendien dat de tsaar de regio zou gebruiken als springplank naar de Britse kolonie India. Ivo van de Wijdeven volgt de ontwikkelingen.

Slag bij Manzikert: triomf voor de Turken
Historisch Nieuwsblad – mei 2023
De Slag bij Manzikert in 1071 is in het Westen grotendeels onbekend, maar geldt in Turkije als een van de sleutelmomenten in de geschiedenis, de opmaat voor de val van Constantinopel. Maar was het echt het begin van het einde voor het Byzantijnse Rijk?

Bij Poetin en Xi is het herdenken van de oorlog een wapen geworden
De Volkskrant – mei 2023
Nederlands Dagblad – mei 2023
Op 4 en 5 mei wordt in Nederland het motto ‘Nooit meer oorlog’ ingeprent. In China en Rusland gebeurt precies hetzelfde, maar de machthebbers trekken vervolgens een radicaal andere conclusie, constateert Ivo van de Wijdeven.

Wie gaf Japan de genadeklap?
Historisch Nieuwsblad – mei 2023
Op 15 augustus 1945 kwam er een einde aan de Tweede Wereldoorlog. Japan gaf zich toen eindelijk over, na twee atoombommen op Hiroshima en Nagasaki. Zo staat het in de geschiedenisboeken. Maar was dat ook echt de enige reden?

Geschiedenisles volgens de nazi’s
Historisch Nieuwsblad – mei 2023
Heeft geschiedenis nut? Jazeker, zo vonden Adolf Hitler, Heinrich Himmler en Joseph Goebbels. Kennis van het verleden vormde volgens hen het fundament voor ‘nationaal politiek onderwijs’ en kon de grootsheid van nazi-Duitsland demonstreren.

‘De duivel van overzee’ – Hoe Oliver Cromwell Ierland veroverde (1649-1653)
Geschiedenis Magazine – april 2023
Oliver Cromwell kreeg in 2002 de tiende plaats in de ranglijst van ‘Honderd Grootste Britten’, terwijl hij in Ierland misschien wel de meest gehate man uit de geschiedenis is. Vanwaar dit verschil in reputatie? Ivo van de Wijdeven weet meer.

Een volk zonder staat
Historisch Nieuwsblad – april 2023
Al een eeuw beijveren de Koerden zich voor een eigen staat. Maar waarop baseren ze hun claims? En wat willen ze bereiken? Lastig genoeg zijn ze het daarover onderling niet eens. ‘Geen enkele Koerd lijkt meer te vertegenwoordigen dan zijn eigen clan.’

Geen inch oostwaarts – Wat heeft de NAVO beloofd aan het Kremlin?
Historisch Nieuwsblad – maart 2023
Poetin schermt graag met een verbroken belofte om de NAVO niet uit te breiden naar het oosten. Washington zou bovendien een pan-Europees veiligheidssysteem moedwillig hebben getorpedeerd. Maar wat gebeurde er nu echt in het diplomatieke spel in de laatste jaren van de Sovjet-Unie?

De pretenties van Polen
Maarten! – maart 2023
Sinds de Russische inval in Oekraïne neemt Polen een prominentere plek in op het Europese toneel. De Polen lopen voorop in de steun aan Oekraïne en investeren ook fors in hun eigen landsverdediging. Sommige analisten stellen zelfs dat Polen op weg is de nieuwe grootmacht in Europa te worden. Is dat zo?

Japan vernedert de Russische beer
Historisch Nieuwsblad – maart 2023
Het was een makkie om Japan te verslaan, zo verzekerden de Russische generaals tsaar Nicolaas II. Maar in 1905 bleek het tegendeel: voor het eerst boekte een niet-westers land een klinkende overwinning op een grootmacht. De nederlaag betekende het begin van het einde voor de tsaar.

‘Het meest vrije land ter wereld’ – De missers van Aleksandr Kerenski
Geschiedenis Magazine – februari 2023
Rusland omvormen tot een modern democratisch land: dat was het doel van de Voorlopige Regering die na de Februarirevolutie in 1917 aantrad. Aanvoerder Aleksandr Kerenski stond voor een enorme uitdaging. Russische legers vochten aan het oostfront in de Eerste Wereldoorlog, de bevolking was arm en ontevreden, de radicale bolsjewieken roerden zich. Kerenski had veel krediet, maar verspeelde dit binnen enkele maanden. Hij kon niet voorkomen dat Lenins bolsjewieken in oktober de macht grepen. Sterker, hij had er door grote miskleunen aan bijgedragen. Ivo van de Wijdeven gidst ons door acht vergeten maanden uit de Russische geschiedenis.

Touwtrekken om Taiwan
Geschiedenis Magazine – februari 2023
Taiwan vormt sinds het einde van de Chinese Burgeroorlog (1922-1949) samen met drie eilandengroepen de Republiek China. In Beijing is men van mening dat Taiwan een afvallige provincie is die op termijn – goedschiks of kwaadschiks – zal worden herenigd met de rest van China. Onder aanvoering van Xi Jinping streeft de Volksrepubliek China steeds nadrukkelijker naar hereniging. Officieel doet de regering van Taiwan in Taipei dit ook, maar dan onder háár banier. De wortels van dit conflict reiken tot ver in het verleden. Ivo van de Wijdeven gidst ons door de geschiedenis van Taiwan.

Een onbestrafte massamoord
Historisch Nieuwsblad – januari 2023
In 1940 executeerde de Russische staatsveiligheidsdienst NKVD bijna 22.000 Poolse krijgsgevangenen. De Poolse regering eist daarover nog steeds opheldering. Maar de Russische president Poetin volgt de oude Sovjetlijn en zwijgt het Bloedbad van Katyn liever dood.

Het echte verhaal van keizerin Sisi
Historisch Nieuwsblad – december 2022
Dat de mierzoete Sissi-trilogie met Romy Schneider uit de jaren vijftig een te rooskleurig beeld schetst van het leven van keizerin Elisabeth van Oostenrijk, was bekend. De populaire nieuwe verfilmingen Sisi, Die Kaiserin en Corsage slaan door naar de andere kant en nemen het ook niet zo nauw met de feiten. En dat terwijl Elisabeths echte levensverhaal al fascinerend is.

De vindingrijke familie Nobel – Grondleggers van de Russische olie- en gasindustrie
Geschiedenis Magazine – december 2022
Iedereen kent de naam Alfred Nobel, de man die het dynamiet uitvond en het kapitaal dat hij hiermee verdiende per testament beschikbaar stelde voor de later naar hem genoemde Nobelprijzen. Minder bekend is dat de familie Nobel ook aan de wieg stond van de Russische olie- en gasindustrie, waarmee Vladimir Poetin Europa in zijn greep houdt. Ivo van de Wijdeven vertelt hoe de Nobels in Bakoe een olie-imperium uit de grond stampten.

De ontwrichtende erfenis van Albanië
Historisch Nieuwsblad – november 2022
Albanië wil dolgraag lid worden van de Europese Unie. Maar het zit al sinds 2004 in de wachtkamer, omdat het corruptie en zware misdaad niet effectief weet te bestrijden. Die zijn een erfenis van de jaren negentig toen het land in totale anarchie verkeerde. Gekaapte tanks rolden door de straten en Kalasjnikovs gingen voor tien dollar van de hand.

Hoe China in tweeën spleet
Historisch Nieuwsblad – november 2022
Vanuit Beijing klinkt de roep om hereniging van Taiwan met het Chinese vasteland steeds luider en dat wordt onderstreept met wapengekletter. Maar hoe komt het eigenlijk dat er twee China’s zijn? Daarvoor moeten we terug naar de Tweede Wereldoorlog.

Opmaat voor de Russische Revolutie
Historisch Nieuwsblad – oktober 2022
In 1916 zorgde een mobilisatiebesluit van tsaar Nicolaas II voor een opstand in Russisch Turkestan. De inheemse bevolking wilde niet naar het front. Toen de Russische Revolutie de tsaar van de troon stootte, was de Centraal-Aziatische Opstand nog steeds in volle gang.

De Tweede Wereldoorlog in de Chinese propaganda
Geschiedenis Magazine – oktober 2022
Decennialang werden in China de traumatische ervaringen in de Tweede Wereldoorlog breed uitgemeten. Japanse troepen hielden verschrikkelijk huis op Chinese bodem en trokken een spoor van verkrachtingen, moorden, plunderingen en vernielingen. In Chinese schoolboeken, musea en media stond vele jaren het Chinese slachtofferschap centraal, maar onder Xi Jinping is de geschiedenis van de oorlog grondig herschreven. China speelt voortaan een hoofdrol als overwinnaar. Ivo van de Wijdeven laat zien hoe deze ommezwaai zich voltrok.

Het Turkse verleden als Erdogans wapen tegen het Westen
Clingendael Spectator – oktober 2022
In de vaardige handen van leiders als Vladimir Poetin en Xi Jinping is het verleden een wapen. Ook de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan maakt sluw gebruik van de geschiedenis voor politiek gewin. In deze voorpublicatie van zijn nieuwe boek De macht van het verleden verklaart historicus Ivo van de Wijdeven hoe Erdoğan zijn visie op het verleden gebruikt als bewijs van de slechte bedoelingen van het Westen.

Erfgenaam van de Sovjet-Unie
Historisch Nieuwsblad – oktober 2022
De Belarussische dictator Aleksandr Loekasjenko ziet zijn land het liefst als een soort Sovjetrepubliek. Terwijl de oppositie zich juist aan de periode daarvoor spiegelt. Het tekent de woelige geschiedenis van het land, dat geen heldere identiteit heeft.

Afhankelijkheid van Russisch gas begon in de Koude Oorlog
Historisch Nieuwsblad – september 2022
West-Europa is al vijftig jaar afhankelijk van Russisch gas. Midden in de Koude Oorlog besloten de ideologische vijanden in Oost en West samen te werken om elkaars tekorten op te lossen. Daarom kan Poetin nu Europa onder druk zetten door aan de gaskraan te draaien.

De Winteroorlog, 1939-1940 – Stalin kreeg Finland er niet onder
Geschiedenis Magazine – september 2022
Stalin was geobsedeerd met het beschermen van de Sovjet-Unie. De Russische dictator eiste daartoe veiligheidsgaranties van Finland. Toen hij die niet kreeg, viel het Rode Leger het buurland binnen. Stalins generaals dachten in drie weken af te rekenen met de ‘Finse fascistenkliek’, maar kwamen bedrogen uit. Ivo van de Wijdeven geeft de historische achtergrond bij de Finse aanvraag van het NAVO-lidmaatschap.

De laatste Poolse koning
Historisch Nieuwsblad – september 2022
Christelijk Europa vreesde dat de Ottomanen via de Balkan zouden oprukken. De opluchting was dan ook groot toen de Poolse koning Jan III Sobieski hen in 1683 bij Wenen versloeg. Even was hij een internationale held.

‘Diplomatenkerkhof’ Cyprus
Geschiedenis Magazine – juli 2022
Op 20 juli 1974 landden Turkse militairen op het noorden van Cyprus. In korte tijd veroverden ze meer dan een derde van het eiland. Aanleiding voor de invasie was een door Athene aangespoorde – mislukte – coup die het onafhankelijke eiland met Griekenland had moeten verenigen. In het zuidelijk deel – trots op het EU-lidmaatschap – wonen sindsdien Grieks-Cyprioten; het noordelijk deel wordt bewoond door Turks-Cyprioten onder Turks patronage. Hereniging is niet in zicht. Ivo van de Wijdeven belicht de historische wortels van het conflict.

‘Vidovdan’ – Waarom Servië Kosovo niet wil loslaten
Geschiedenis Magazine – juni 2022
Kosovo en Servië willen allebei graag bij de EU, maar zolang Servië blijft weigeren de Kosovaarse onafhankelijkheid te erkennen zal er van toetreding niets terechtkomen. Waar komt de Servische obsessie met Kosovo vandaan? Voor het antwoord neemt Ivo van de Wijdeven ons mee naar 1389.

Geweld in de Weimarrepubliek – Moord op Walther Rathenau, 100 jaar geleden
Geschiedenis Magazine – juni 2022

De comeback van Ivan de Verschrikkelijke
Historisch Nieuwsblad – juni 2022
Tijdens de heerschappij van tsaar Ivan de Verschrikkelijke werden onderdanen gevierendeeld, levend gekookt, gespietst, gevild of geroosterd. Ivan geldt als een waanzinnige heerser, maar ook als grondlegger van de Russische staat. Dankzij Stalin en Poetin is hij nu weer in de mode.

Mislukte opstand tegen de tsaar
Historisch Nieuwsblad – mei 2022
In 1825 kwamen jonge Russische officieren in verzet tegen de tsaar. Ze eisten een grondwet en hervormingen, maar hun eisen werden beantwoord met kanonskogels. De Decembristenopstand faalde jammerlijk. Rusland veranderde daarna in een politiestaat met een groot wantrouwen voor het buitenland. ‘Dit rijk is een gevangenis waarvan de tsaar de sleutel heeft.’

De verdrukking van de Krim-Tataren
Historisch Nieuwsblad – mei 2022
In 1944 rekende Stalin keihard af met de Krim-Tataren. Ze werden als verraders gedeporteerd van de mediterrane Krim naar het gortdroge Oezbekistan. Het was het dieptepunt in de trieste geschiedenis van dit volk onder Russische heerschappij.

De Poolse blik op de Tweede Wereldoorlog
Geschiedenis Magazine – mei 2022
Volgens een meerderheid van de Polen waren hun voorouders tijdens de Tweede Wereldoorlog de martelaars van Europa, die zich met ware doodsverachting verzetten tegen de Duitse en Sovjet-bezetters. Onderzoekers zien ook iets anders, maar tegengeluid wordt gesmoord, toont Ivo van de Wijdeven.

Barre tocht door Albanië
Historisch Nieuwsblad – mei 2022
In het legermuseum van de Albanese stad Gjirokastër is er één foto die eruit springt: Amerikaanse militaire verpleegsters tonen lachend hun tot op de draad versleten schoenzolen. Achter de foto’s gaat een bijzonder verhaal schuil over een barre tocht achter vijandelijke linies tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Beslissende slag in Oekraïne
Historisch Nieuwsblad – april 2022
De Zweedse koning Karel XII dacht dat hij tsaar Peter de Grote kon verslaan, maar hij verkeek zich op de barre Russische winter. Op 27 juni 1709 delfde hij het onderspit bij het Oekraïense stadje Poltava. Het was de beslissende slag in de Grote Noordse Oorlog en het begin van de Russische hegemonie in Oost-Europa.

De bijna-Apocalyps van 1983
Historisch Nieuwsblad – maart 2022
In november 1983 scheerde de wereld rakelings langs de nucleaire afgrond. De NAVO-oefening Able Archer 83 zorgde bijna voor een onbedoelde escalatie tot een kernoorlog. Dat zeggen tenminste Amerikaanse inlichtingenrapporten. Hard bewijs dat de Russen op het punt stonden de knop in te drukken, is er niet. Toch schrok president Reagan zo van het incident dat hij met Moskou ging praten over ontwapening.

Oekraïne zucht onder het graan
Maarten! – maart 2022
Oekraïne bestaat voor zeventig procent uit zeer vruchtbare landbouwgrond. Het land geldt daarom ook wel als de graanschuur van Europa. Die eretitel bracht de Oekraïners echter vooral veel ellende. Een hele reeks van buitenlandse machthebbers greep naar het Oekraïense graan.

Europa’s vernedering in de Suezcrisis
Historisch Nieuwsblad – december 2021
In 1956 vielen Groot-Brittannië en Frankrijk samen Egypte binnen. Ze hadden niet overlegd met de Amerikaanse president Eisenhower, die de twee Europese landen streng tot de orde riep. De Suezcrisis kostte Frankrijk en Engeland hun status als grootmachten en gaf een sterke impuls aan de Europese integratie.

Grootmacht Zweden – ‘Stormaktstiden’ (1611-1721)
Geschiedenis Magazine – december 2021
Het vreedzame Zweden is niet het eerste land waar mensen aan denken bij het woord ‘grootmacht’. Toch was het in de 17e eeuw een geduchte speler op het Europese toneel. Ivo van de Wijdeven vertelt over die glorieuze Stormaktstiden, de Tijd van de Grote Macht, die begon bij de troonsbestijging van Gustaaf II Adolf.

Angst voor het gele gevaar
Historisch Nieuwsblad – oktober 2021
De Duitse keizer Wilhelm II pleitte voor een eensgezind optreden tegen het ‘gele gevaar’ uit Azië. Want dat zag hij als ‘de grootste bedreiging voor het witte ras, het christendom en Europa’. En hij was niet de enige.

Europese supermacht, 1458-1490
Geschiedenis Magazine – oktober 2021
Wie Hongaren vraagt naar hun geschiedenis, krijgt vaak een litanie van verloren veldslagen en wrede onderdrukkers te horen. Maar ze denken ook wel met weemoed terug. De glorierijke periode van koning Matthias Corvinus (1443-1490) is favoriet. Ivo van de Wijdeven vertelt over de man die van het Koninkrijk Hongarije een Europese supermacht maakte.

De onstuitbare hamburger – 13 september 1921: eerste Amerikaanse fastfood-restaurant geopend
Geschiedenis Magazine – september 2021
De wortels van de Amerikaanse fastfood-industrie liggen in de tijd dat knetterende zwarte T-Fordjes het straatbeeld bepaalden. Van de naam McDonald’s had nog nooit iemand gehoord. Het eerste hamburgerrestaurant had hagelwitte muren en Middeleeuws aandoende torentjes en kantelen: het op 13 september 1921 geopende oerfiliaal van fastfood-keten White Castle.

De boeman uit Boedapest – Hongarije onder Viktor Orbán
Tertio – augustus 2021
De Hongaarse premier Viktor Orbán is vaak in het nieuws. Hij staat bekend als notoir dwarsligger in de gelederen van de Europese Unie. Sinds 2010 zwaait hij de scepter over Hongarije en in die tijd heeft hij het land omgevormd tot wat hij zelf trots een ‘illiberale democratie’ noemt. Orbán zit onwrikbaar in het zadel. Of toch niet?

De Nederlandse wortels van de Volksrepubliek China
Geschiedenis Magazine – juli 2021
Op 1 oktober 1949 riep Mao Zedong de Volksrepubliek China uit. De Chinese Communistische Partij is sindsdien oppermachtig en heeft daarmee de stoutste dromen overtroffen van de kleine groep studenten die haar in juli 1921 oprichtte. De Nederlander Henk Sneevliet stond aan de wieg van de nieuwe partij. Bij hem rond de tafel op de oprichtingsvergadering waren dertien Chinezen, die de 57 mensen in heel China vertegenwoordigden die zich op dat moment communist noemden. De wortels van de honderd jaar later alomtegenwoordige partij waren bescheiden.

Trollen tegen de nazi’s
Historisch Nieuwsblad – april 2021
Tijdens de Tweede Wereldoorlog bestookte de Britse journalist Sefton Delmer nazi-Duitsland niet met bommen en granaten, maar met ranzige roddels. Zijn radiostations ontpopten zich tot trollenfabrieken en verspreidden zo veel mogelijk nepnieuws.

‘Wij moeten gaan denken zoals de Habsburgers dat deden.’
Geschiedenis Magazine – april 2021
Caroline de Gruyter is Europa-correspondent van NRC. In haar nieuwste boek Beter wordt het niet – Een reis door de Europese Unie en het Habsburgse Rijk richt ze de schijnwerper op het Habsburgse Rijk tussen 1740 en 1918. Ivo van de Wijdeven sprak met haar over Maria Theresia, Frans Jozef en hun lessen voor de Europese Unie.

De prehistorie van het internet – De eerste e-mail en eerste microprocessor, 1971
Geschiedenis Magazine – maart 2021
In 1971 gebeurden er twee dingen die de basis hebben gelegd voor de wereld zoals wij die vandaag, vijftig jaar later, kennen. Het was het jaar waarin de eerste e-mail werd verstuurd tussen twee computers én het jaar van de eerste commercieel verkrijgbare microprocessor, die leidde tot de doorbraak van de computer voor de thuismarkt.

De vergeten grootmacht – Het Pools-Litouwse Gemenebest, 1569-1795
Geschiedenis Magazine – januari 2021
Polen en Litouwen maken zich in de EU hard voor meer steun aan de Wit-Russische oppositie. Dat is niet alleen omdat ze buurlanden zijn, maar ook omdat ze een eeuwenlange geschiedenis met Wit-Rusland delen. Rond 1600 woonden bijna elf miljoen Polen, Litouwers, Wit-Russen en Oekraïners vreedzaam samen binnen de grenzen van een multi-etnisch rijk. Ivo van de Wijdeven vertelt over een vergeten grootmacht, het Pools-Litouwse Gemenebest.

Duitsers willen een plek onder de zon
Historisch Nieuwsblad – januari 2021
Vanaf 1871 groeide de macht van het nieuwe Duitse keizerrijk. Het land was in alle opzichten succesvol en dat leidde tot scheve gezichten bij andere grote mogendheden. Groot-Brittannië zag zijn positie als werkplaats van de wereld in gevaar komen, en zon op tegenmaatregelen.

Amerika bracht vrede
Historisch Nieuwsblad – december 2020
In 1995 slaagde de Europese Unie er zelf niet in de allesverzengende burgeroorlog in Bosnië en Herzegovina te stoppen. Pas na een Amerikaans diplomatiek offensief kwam er dankzij de Dayton-akkoorden een wankele vrede. Het was de laatste keer dat de Verenigde Staten bereid waren ruziënde Europeanen te hulp te schieten.

Herrie om een Hanzestad – De Vrije Stad Danzig, 1920-1939
Geschiedenis Magazine – december 2020
1 september 1939, 4.47 uur ’s ochtends: de Duitse marine opent het vuur op een Pools munitiedepot bij de Vrije Stad Danzig. Het zijn de eerste schoten van de Tweede Wereldoorlog en de Duitse invasie van Polen. Dat de oorlog hier begint, verbaast in 1939 eigenlijk niemand. Sinds het ontstaan van de Vrije Stad Danzig op 15 november 1920 hebben Duitsers en Polen er bijna permanent ruzie om gemaakt.

Stammenstrijd
Historisch Nieuwsblad – november 2020
Sinds 2011 woedt er een slepende burgeroorlog in Libië. Het land is volkomen verdeeld. En eigenlijk is dat al eeuwen zo. In de twintigste eeuw smeedden de Italianen Libië met grof geweld tot één land. Maar de onderlinge tegenstellingen bleken onuitroeibaar.

De vijand aan de poort – Het Beleg van Wenen, 1683
Geschiedenis Magazine – oktober 2020
Het Beleg van Wenen in 1683 spreekt nog steeds tot de verbeelding. Volgens sommigen werd voor de poorten van de stad de opmars van de islam gestuit en het christelijke Europa gered. In werkelijkheid speelden er hele andere belangen. Ivo van de Wijdeven duikt in een conflict dat Europa eeuwenlang in zijn greep hield.

Een tunnel onder de slotgracht
Historisch Nieuwsblad – september 2020
Anderhalve eeuw hielden de Engelsen de aanleg van de Kanaaltunnel tegen. Ze vreesden een vijandige invasie via de onderaardse gang en koesterden hun eilandgevoel. Pas na de Tweede Wereldoorlog sloeg de sfeer om. In 1994 was de tunnel eindelijk klaar – en nu kunnen ze niet meer zonder.

Zonder Pilsudski geen Polen
Geschiedenis Magazine – september 2020
Josef Pilsudski’s leven stond in het teken van zijn vaderland. In 1918 zette hij Polen letterlijk en figuurlijk terug op de kaart en in 1920 wist hij een invasie van het Russische Rode Leger af te slaan. Maar het is niet al goud wat er blinkt. Na een staatsgreep in 1926 regeerde Pilsudski als despoot. Ivo van de Wijdeven laat ons kennismaken met deze rebel, maarschalk, dictator en Vader des Vaderlands.

De ‘Spookspelen’ van Tokio – De Olympische Spelen van 1940 gingen ook niet door
Historisch Nieuwsblad – juli 2020
Op 24 juli zouden de Olympische Spelen van start gaan in Tokio, maar daar stak het coronavirus een stokje voor. Het is niet de eerste keer dat internationale ontwikkelingen roet in het eten gooien voor Tokio. De 12e Olympische Spelen van de moderne tijd zouden in 1940 ook daar gehouden worden, maar gingen uiteindelijk niet door. Nog steeds heten die in Japan ‘De Spookspelen’.

Waarom het Verenigd Koninkrijk ontstond
Geschiedenis Magazine – juli 2020
‘Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland’ is de langste officieel erkende landsnaam ter wereld. Het lijkt wel of hij vooral de lange ontstaansgeschiedenis moet weerspiegelen. Ivo van de Wijdeven gidst ons hier doorheen en vraagt zich af hoe lang de naam nog houdbaar is.

Politieke belangen verergerden de Spaanse griep
Historici.nl – juni 2020
Net na de Eerste Wereldoorlog trok de Spaanse griep een verwoestend spoor over de aardbol. Wereldwijd was de impact was groot. Artsen stonden machteloos. Wereldleiders ook, maar zij hadden de pandemie wel in de hand gewerkt omdat zij politieke belangen lieten prevaleren boven medische belangen.

Wat de Spaanse griep ons leert over een nieuwe wereldorde
Clingendael Spectator – mei 2020
Het lijkt momenteel het favoriete tijdverdrijf van experts en denktanks: speculeren over de wereldorde ná de coronacrisis. Ook het verleden biedt hier handvatten. Net na de Eerste Wereldoorlog trok de Spaanse griep een verwoestend spoor over de aardbol. Welke impact had dat op de relaties tussen landen na de oorlog? En wat leert ons dat over de betekenis van de coronacrisis voor de internationale betrekkingen in de 21e eeuw?

Mustafa Kemal pikte het niet – 1920: Het Ottomaanse Rijk opgedeeld
Geschiedenis Magazine – mei 2020

‘Des morgens zag je ze gezond, des avond kon je het overlijdenscertificaat tekenen’ – De Spaanse griep in Nederland
Historisch Nieuwsblad – april 2020
In geschiedenisboeken is het meestal niet meer dan een voetnoot, maar de Spaanse griep veroorzaakte in 1918 in Nederland grote maatschappelijke ontwrichting. In tegenstelling tot nu in de coronacrisis keek de regering slechts toe vanaf de zijlijn. Het was aan lokale bestuurders, artsen en verpleegsters om het op te nemen tegen een uiterst dodelijke ziekte die het land in zijn greep hield en 38.000 slachtoffers eiste.

‘Onze kajuit is vol van het razend motorgeweld’ – 17 mei 1920: Eerste vlucht KLM
Geschiedenis Magazine – april 2020

100 uur rechtse revolutie – 13 maart 1920: Kapp-Putsch
Geschiedenis Magazine – maart 2020

Het wonder van Warschau – Hoe Polen het communisme wist te stuiten
Historisch Nieuwsblad – maart 2020
Tijdens de Slag om Warschau in 1920 versloeg Polen het Rode Leger. Dit gevecht geldt daarom als een van de beslissende veldslagen in de wereldgeschiedenis: daar werd het communisme tegengehouden. Maar was deze strijd echt van doorslaggevend belang?

Ivan de Verschrikkelijke – Wrede grondlegger van het moderne Rusland
Geschiedenis Magazine – januari 2020
Tsaar Ivan IV uit de Russische Rurik-dynastie is beter bekend als Ivan de Verschrikkelijke. Hij geldt in het westen als uiterst wreed, maar in Rusland ligt dat anders. Ivo van de Wijdeven legt uit waarom.

Brazilië heeft een zwakke democratische traditie
Historisch Nieuwsblad – januari 2020
Tussen 1964 en 1985 hield een militaire junta Brazilië in een ijzeren greep. De huidige president Jair Bolsonaro steekt de loftrompet over deze donkere periode in de Braziliaanse geschiedenis, terwijl de generaals niet terugdeinsden voor marteling en moord.

Hoe een vazalstaat van Hitler het heft in eigen hand nam – De Slowaakse Nationale Opstand, 1944
Geschiedenis Magazine – december 2019
Nederland viert 75 jaar bevrijding. In Slowakije herdenkt men uitgebreid de Nationale Opstand van 1944. Die stond in scherp contrast tot de volop met de nazi’s collaborerende regering, laat Ivo van de Wijdeven zien.

Zhenotdel – de vrouwenafdeling van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie
Historisch Nieuwsblad – oktober 2019
Vriend en vijand roemden de rechten van de vrouw in de Sovjet-Unie. Zo had de Communistische Partij in de eerste jaren na de revolutie een vrouwenafdeling, de Zjenotdel. De praktijk was echter vaak weerbarstig en de Zjenotdel was geen lang leven beschoren.

Tijdelijke stoplap of harde scheidslijn? – De Ierse grens
Geschiedenis Magazine – augustus 2019
De Ierse grens speelt de hoofdrol in de slepende Brexit-discussie in het Britse Lagerhuis. Hoe is die eigenlijk tot stand gekomen? Was Noord-Ierland altijd al een twistappel? Ivo van de Wijdeven zocht het uit.

Johnson miskent wat Churchill wist: de eilandnatie kan het niet alleen
NRC – juli 2019
Boris Johnson houdt er een aantal misvattingen op na over de Britse geschiedenis, schrijft Ivo van de Wijdeven. Juist toen de Britten zich van het continent afzonderden, kwamen ze in het nauw.

‘We zijn de oude kunst van het machtsevenwicht helemaal verleerd in Europa’
Geschiedenis Magazine – juni 2019
Iedereen in Nederland kent Beatrice de Graaf als terrorisme-expert, maar als hoogleraar Geschiedenis van de Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Utrecht is ze ook vaak te vinden in de archieven. Ivo van de Wijdeven interviewde haar over het resultaat: haar boek over de eerste gezamenlijke Europese strijd tegen terreur, de basis voor ons huidige veiligheidsbestel.

Een fatale misrekening – De Opstand van Warschau in 1944
Historisch Nieuwsblad – mei 2019
Met de moed der wanhoop kwam in 1944 het Poolse Thuisleger in actie. Het doel: Warschau bevrijden uit Duitse handen vóór de komst van de Russen. De opstand werd een drama dat 200.000 mensen het leven kostte. Waarom schoten de geallieerden niet te hulp?

Waarom het moederland ‘Klein-Rusland’ niet kan loslaten
Clingendael Spectator – april 2019
De Oekraïense presidentsverkiezingen zijn gewonnen door Volodymyr Zelensky. Hij wil rechtstreeks onderhandelen met separatisten en hun beschermheer Rusland om het conflict in Oost-Oekraïne te stoppen. De grote vraag is wat dat gaat opleveren. De relatie met buurland Rusland is ingewikkeld; dat is al honderden jaren zo.

Britse fantoompijn om verloren wereldrijk staat in de weg van Europese toekomst
MO* Mondiaal Nieuws – april 2019
De Britse politiek verkeert in een diepe crisis. Ondanks het uitstel tot 31 oktober zijn de Britten nog geen stap dichter bij de nooduitgang van de Europese Unie gekomen, laat staan bij een idee over een toekomstige relatie met de rest van Europa. De geschiedenis laat zien dat het antwoord helemaal niet zo moeilijk hoeft te zijn.

Het Verenigd Koninkrijk in de EU: halfslachtig lid van 1973 tot 2019(?)
Clingendael Spectator – maart 2019
Het Verenigd Koninkrijk is sinds de toetreding in 1973 altijd een halfslachtig lid van de EU geweest. In deze beslissende weken voor de Brexit schetst Ivo van de Wijdeven in een historische analyse de perikelen van het Britse EU-lidmaatschap.

Wel de lusten, niet de lasten – Gratis schuilen onder Amerika’s militaire paraplu
Historisch Nieuwsblad – maart 2019
Donald Trump wil dat de andere NAVO-landen meer zelf gaan betalen voor hun veiligheid. De viering van de zeventigste verjaardag van het bondgenootschap belooft daardoor geen gezellig feest te worden. Toch is Trumps opstelling niet uitzonderlijk. Ook zijn voorgangers ergerden zich aan de Europese neiging gratis te schuilen onder Amerika’s militaire paraplu.

Brexit in langetermijnperspectief
Geschiedenis Magazine – februari 2019
De Brexit staat gepland op 29 maart. Of wordt het uitgesteld? Op het moment van schrijven is dit nog onzeker. Wel zeker is dat een meerderheid in 2016 voor het verlaten van de Unie stemde. Het zou niet de eerste keer zijn dat de Britten afscheid nemen van het Europese vasteland, maar ze keerden in het verleden echter telkens weer terug. Ivo van de Wijdeven loodst u in vogelvlucht langs deze eeuwenoude knipperlichtrelatie.

De schande van Trianon – Hoe het interbellum nog steeds leeft in Hongarije
Groniek – februari 2019
Op 4 juni 1920 werd het Verdrag van Trianon ondertekend. In tegenstelling tot het Verdrag van Versailles is het in West-Europa bijna vergeten, maar voor de Hongaren is ‘de schande van Trianon’ ook na bijna honderd jaar nog springlevend. Veel Hongaren zijn nog steeds ontevreden over de grenzen die in 1920 met dit vredesverdrag werden getekend. De huidige Hongaarse premier Viktor Orbán maakt daar handig gebruik van om zijn populariteit te vergroten.

Südtirol of Alto Adige
Geschiedenis Magazine – januari 2019
Hoog in de zuidoostelijke Alpen sluimert een oud grensconflict dat zomaar eens wakker kan worden. Het is nu honderd jaar geleden dat Zuid-Tirol in 1919 werd ingelijfd door Italië. De Duitstalige meerderheid in het gebied was het daar absoluut niet mee eens. Ivo van de Wijdeven schetst hoe de Südtiroler tot ver in de jaren ’70 alles hebben geprobeerd om de annexatie ongedaan te maken. Tot bomaanslagen aan toe.

Hoe Fridtjof Nansen stateloze vluchtelingen hielp
Historisch Nieuwsblad – december 2018
Na de Eerste Wereldoorlog zwierven miljoenen ontheemden door Europa. Velen hadden geen geldig paspoort en daarom weigerden de meeste landen hen op te vangen. Alleen dankzij internationale afspraken kon de crisis worden bezworen.

De Alexander de Grote van Albanië – De Skanderbeg-opstand, 1443-1468
Geschiedenis Magazine – oktober 2018
In Albanië is 2018 het Jaar van Skanderbeg. Het is 550 jaar geleden dat deze krijgsheer de laatste adem uitblies. Albanezen zien hem niet alleen als vader des vaderlands, maar ook als de man die Europa heeft gered van Osmaanse overheersing. Ivo van de Wijdeven gaat op zoek naar het verhaal achter hét symbool van de Albanese nationale identiteit.

De laatste sam oerai – De Satsuma-opstand in Japan
Historisch Nieuwsblad – oktober 2018
Na een isolement van eeuwen zocht Japan vanaf 1868 aansluiting bij het Westen. Maar uitgerekend een van de drijvende krachten achter de omwenteling, Saigo Takamori, kon dat niet verkroppen. Met een traditioneel samoerai-leger rukte hij op naar Tokio.

De Hongaarse schande van Trianon
Clingendael Spectator, september 2018
Op 4 juni 1920 werd het Verdrag van Trianon ondertekend. Veel Hongaren maken zich nog steeds boos over het in West-Europa minder bekende broertje van het Verdrag van Versailles. Premier Viktor Orbán gebruikt ‘de schande van Trianon’ om zijn populariteit te vergroten.

‘Sleeswijk is Deens!’
Geschiedenis Magazine – juli 2018
Een groep Denen wil de tijd terugdraaien. Met de terugkeer van grenscontroles in Europa in het kielzog van grote migrantenstromen en terroristische aanslagen, leeft ook het nationale verlangen naar het herwinnen van ooit verloren gebied aan de andere kant van die nu zo duidelijke grens weer op. In het doorgaans vredelievende Denemarken zijn mensen die tot in de Middeleeuwen terug gaan om hun claim kracht bij te zetten dat Sleeswijk bij Denemarken hoort. Hierbij vinden ze dan wel grote buur Duitsland op hun pad.

Voor welk land sneuvelde Gotse Deltsjev in 1903? – De Macedonisch-Bulgaarse twist om een nationale held
Geschiedenis Magazine – mei 2018
Wie mag de naam Macedonië gebruiken? De laatste tijd is de kwestie geregeld in het nieuws vanwege hoogoplopende discussie tussen Griekenland en wat officieel de ‘Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië’ heet. Voorlopig blokkeert Griekenland om die reden toetreding van Macedonië tot de EU en de NAVO. Ivo van de Wijdeven bekijkt een andere burenruzie van Macedonië: met Bulgarije.

Gedenkteken voor gerechtigheid – Interview Philippe Sands
Historisch Nieuwsblad – april 2018
Twee Joodse mannen uit de Oekraïense stad Lviv gaven het internationaal recht vorm met hun begrippen ‛misdrijven tegen de menselijkheid’ en ‛genocide’. Philippe Sands volgde hun sporen voor zijn boek Galicische wetten en ontdekte dat de juridische geschiedenis verweven was met het verhaal van zijn Joodse familie.

Een Hongaarse Held – Miklós Horthy (1868-1957)
Historisch Nieuwsblad – maart 2018
Op 8 april gaan de Hongaren naar de stembus. Net als in 2010 en 2014 zal de Fidesz-partij van premier Viktor Orbán een grote overwinning behalen. Orbán heeft de touwtjes stevig in handen. Zijn ‘illiberale staat’ vertoont grote gelijkenis met de ‘geleide democratie’ die Hongarije tussen 1920 en 1944 onder regent Miklós Horthy was.

Tanks in Praag – De Praagse Lente in 1968
Historisch Nieuwsblad – januari 2018
In het voorjaar van 1968 liet de nieuwe leider van Tsjecho-Slowakije de teugels vieren. Alexander Dubcek streefde naar een ‘socialisme met een menselijk gezicht’. Maar in de nacht van 20 op 21 augustus maakten troepen van het Warschaupact een einde aan de Praagse Lente. en dat was niet alleen tegen de zin van de Tsjechen, maar eigenlijk ook tegen die van Moskou.

Vluchtelingen in de jaren ’20 – Fridtjof Nansen en zijn werk voor de Volkenbond
Geschiedenis Magazine – januari 2018
De Noor Fridtjof Nansen was een beroemde ontdekkingsreiziger en onderzoeker. Maar hij kreeg in 1922 de Nobelprijs voor iets anders: zijn vluchtelingenwerk in dienst van de Volkenbond. Er kwam zelfs een Nansenpaspoort voor statelozen. Zou dit wat zijn voor de vluchtelingen die we nu in Europa hebben? Ivo van de Wijdeven buigt zich erover.

Hoe een stadhouder koning van Engeland werd
Geschiedenis Magazine – december 2017
Het Verenigd Koninkrijk stapt uit de Europese Unie. Een van de voordelen volgens de pleitbezorgers van de Brexit: zo kan het roemrijke Britse verleden herleven. Juist een van de historische hoogtepunten waar Britse chauvinisten graag naar verwijzen, de vreedzame omwenteling van 1688, is echter niet wat het lijkt. Ivo van de Wijdeven beschrijft de ware toedracht van de Glorious Revolution. Er blijkt een belangrijke rol weggelegd voor stadhouder Willem III.

Gustav Stresemann – De man die Duitsland nog op het rechte pad hield
Geschiedenis Magazine – september 2017
De Duitse Bondskanselier Angela Merkel kan in de aankomende Bondsdagverkiezingen als vanouds rekenen op een ruime meerderheid. Dat was een paar maanden geleden helemaal niet zo zeker: Duitsland leek na bijna twaalf jaar uitgekeken op ‘de machtigste vrouw van Europa’, die tijdens de migratiecrisis haar hand overspeelde met haar ‘Wir schaffen das’. Maar nee, Merkel kwam glorieus uit die crisis tevoorschijn. Ivo van de Wijdeven herinnert ons aan de jaren ’20, toen het land ook zo’n doortastende politicus kende: minister van Buitenlandse Zaken Gustav Stresemann. Hoe laveerde hij tussen toegeven aan kiezersgunst en vasthouden aan zijn eigen politieke koers?

De lessen van het Heilige Roomse Rijk voor de Europese Unie
Clingendael Spectator – augustus 2017
Onder historici is recentelijk meer waardering voor de politieke constructie van het Heilige Roomse Rijk, die opmerkelijke overeenkomsten vertoonde met de huidige staat van de Europese Unie. Welke lessen kunnen we leren voor de toekomst?

5 x een voorbeeld voor president Poetin
Historisch Nieuwsblad – juni 2017
President Vladimir Poetin past in een eeuwenoude Russische traditie van autocraten. Welke vijf illustere voorgangers kan hij tot zijn voorgangers rekenen? Een artikel over Ivan de Verschrikkelijke, Peter de Grote, Catharina de Grote, Alexander de Gezegende en Jozef Stalin.

Parijs in opstand – Rechtse greep naar de macht, 1934
Geschiedenis Magazine – maart 2017
In april en mei gaan de Fransen naar de stembus om een nieuwe president te kiezen. Marine Le Pen van het rechtse Front National doet het goed in de peilingen met een populistisch nationalistisch programma. Soortgelijke groeperingen probeerden in Frankrijk al eerder aan de macht te komen. Toen vielen er doden. Ivo van de Wijdeven bespreekt de situatie in 1934.

Erdogans liefde voor het Nationaal Pact – Een inkijkje in de drijfveren achter het Turkse buitenlands beleid
Atlantisch Perspectief – december 2016
Wat kunnen de teksten uit de beginjaren van de Republiek Turkije ons vertellen over de toekomst van het Turkse buitenlands beleid? Aan de hand van nadere bestudering van dit deel van de Turkse geschiedenis laat historicus en publicist Ivo van de Wijdeven zien welke boodschap Erdogan wil uitdragen.

Oefenen voor Brexit – Het Britse referendum over Europa in 1975
Geschiedenis Magazine (website) – december 2016
Op 23 juni 2016 sprak de Britse bevolking zich uit voor een ‘Brexit’, een vertrek uit de Europese Unie. Het wachten is nu op de start van onderhandelingen tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk. De relatie tussen beiden is al tientallen jaren een moeizaam. Toch kozen de Britten bij een eerder referendum op 5 juni 1975 vóór Europese samenwerking.

Angst voor aanslagen – Anarchistische terreurgolf 1881-1914
Geschiedenis Magazine – december 2016
Londen heet bij media en inlichtingendiensten wel eens ‘Londonistan’, omdat er veel radicale islamisten zouden verblijven. Ook omstreeks 1900 genoot de stad een dubieuze reputatie als thuishaven voor terroristen. Ook toen was de westerse samenleving in de greep van vrees voor een internationale samenzwering tegen de gevestigde orde. Ivo van de Wijdeven analyseert de golf van anarchistische terreuraanslagen die door Europa en de VS ging en peilt de reactie van de overheid.

De onverenigbaarheid van Orbáns idealen
IsGeschiedenis – oktober 2016
In de rest van Europa is iedereen het alweer bijna vergeten, maar in Hongarije is het nog springlevend: het Verdrag van Trianon. De grenzen die in 1920 met dit vredesverdrag werden getekend vormen nog steeds voer voor discussie in het Hongaarse parlement. Premier Viktor Orbán maakt handig gebruik van de geschiedenis om zijn populariteit te vergroten.

Orbán moet kiezen – Grenzen dicht of Groot-Hongarije
Geschiedenis Magazine – oktober 2016
Het Verdrag van Trianon (1920) is een van de vijf vredesverdragen die de overwinnaars van de Eerste Wereldoorlog sloten met de verliezers. Trianon is het minder bekende broertje van het Verdrag van Versailles met Duitsland. De meeste Hongaren noemen het ook vandaag de dag nog het ‘dictaat’ dat Hongarije ten onrechte werd opgelegd. Door het Verdrag van Trianon verloor het namelijk twee derde van zijn grondgebied en kwamen drie miljoen Hongaren in de buurlanden te wonen. De huidige premier Viktor Orbán wil hen graag herenigen met het moederland, maar de hekken die hij bouwt om vluchtelingen aan de grenzen te weren, staan dit ideaal in de weg.

Grensoverschrijdend politicus – Moord op Anwar Sadat, 35 jaar geleden
Geschiedenis Magazine – oktober 2016

De comeback van prikkeldraad en slagbomen
Maand van de Geschiedenis magazine – oktober 2016
De Europese Unie ligt onder vuur. Van buitenaf, maar ook van binnenuit. De Europese samenwerking en het grenzeloze Europa staan ter discussie. Het continent heeft weinig geleerd van zijn tragische verleden

De volgende Europese oorlog zou weleens kunnen beginnen in dit Poolse gat
De Correspondent – juli 2016
Het is het modewoord in aanloop naar de NAVO-top in Warschau vrijdag en zaterdag: Suwalki Gap. Dat is namelijk de plek waar Rusland Europa zou kunnen binnenvallen. Gaat het zover komen?

Zo creëer je draagvlak voor vluchtelingen (en nog vier lessen die we van de Hongaren kunnen leren)
De Correspondent – maart 2016
In de jaren vijftig nam Nederland 3.300 Hongaarse vluchtelingen op. Vluchtelingen die met open armen ontvangen werden, snel werk vonden en over het algemeen succesvol integreerden. Hoe speelden we dat klaar?

Toch niet zo welkom – De opvang van Hongaarse vluchtelingen in 1956
Geschiedenis Magazine – maart 2016
De Hongaren die in 1956 op de vlucht sloegen voor de Sovjettroepen die hun land binnenvielen, werden in Nederland met open armen ontvangen… door de bevolking. Maar niet door de regering. Het kabinet-Drees III was niet zo happig op de komst van de Hongaren. Nederland ving er uiteindelijk veel minder op dan andere Europese landen.

Deze geheime overeenkomst van 100 jaar oud verdeelt het Midden-Oosten nog altijd
De Correspondent – januari 2016
Honderd jaar terug werkten twee Europese diplomaten aan een overeenkomst die de grenzen in het Midden-Oosten heeft bepaald. Islamitische Staat heeft verklaard niet te zullen rusten voor deze ‘Europese’ grenzen geschiedenis zijn. Krijgen ze hun zin?

De strijd tegen de Barbarijse zeerovers
Geschiedenis Magazine – september 2015
Bijna dagelijks zijn ze in het nieuws, de vluchtelingen uit Noord-Afrika die door mensensmokkelaars in krakkemikkige bootjes de Middellandse Zee op worden gestuurd. ‘Slavenhandelaren van de 21ste eeuw’ noemde de Italiaanse premier Renzi deze smokkelaars en Europa zet militaire middelen tegen hen in. Die strijd is niet nieuw. Een paar eeuwen lang bevochten Europese marines, waaronder die van Nederland, met veel moeite slavenhandelaren uit Noord-Afrika.

Het achterste van de tijger aanraken – China’s buurpolitiek – De inval in Vietnam, 1979
Geschiedenis Magazine – juni 2015
China toont onder president Xi Jinping een groot zelfbewustzijn. Het land stimuleert de economische ontwikkeling van heel Azië, maar streeft tegelijkertijd naar vergroting van de eigen invloedssfeer. Het risico op conflicten met buurlanden als Vietnam, Japan en de Filippijnen gaat het niet uit de weg. Dit is niet helemaal nieuw. Onder Deng Xiaoping was China in 1979 zelfs bereid Vietnam binnen te vallen om te laten zien wie het voor het zeggen had in de regio.

To stay or not to stay? – Het Britse referendum over Europa in 1975
Geschiedenis Magazine – maart 2015
Europa speelt een prominente rol in de campagne voor de Britse parlementsverkiezingen op 7 mei 2015. Premier Cameron heeft heronderhandelingen over het Britse EU-lidmaatschap in het vooruitzicht gesteld, gevolgd door een referendum. Zo’n volksraadpleging is er al eens eerder geweest: op 5 juni 1975 mochten de Britten zich uitspreken over de vraag of het Verenigd Koninkrijk lid zou blijven van de EEG.

Ruziënd over straat – De eerste fascistische partij van Nederland
Geschiedenis Magazine – oktober 2014
Bij de verkiezingen voor het Europees Parlement in mei 2014 traden (populistische) partijen met een grote afkeer van het Europese stelsel duidelijk in de schijnwerpers. Onvrede met het gebrekkig functioneren van de democratie is niet nieuw. Een vroege Nederlandse uiting hiervan is het in 1923 opgerichte Verbond van Actualisten, een voorloper van de NSB.

De Zweeds-Nederlandse Oorlog (1658-1660)
Geschiedenis Magazine – september 2014
In 2014 vieren Nederland en Zweden 400 jaar diplomatieke betrekkingen. De relatie tussen beide landen is al heel lang heel goed. Toch was dat niet altijd het geval. In 1658, toen de Republiek op het hoogtepunt van haar macht was, ging zij de strijd aan met Zweden teneinde de bron van haar rijkdom veilig te stellen: de handel op de Oostzee.

Een drang naar voren – Drijfveren van het Russisch imperialisme
Geschiedenis Magazine – juli 2014
Geopolitiek is helemaal terug van weggeweest. President Poetin werkt onverstoorbaar aan het vergroten van de Russische invloedssfeer. Dat lijkt nieuw, maar Poetin staat in een lange imperialistische traditie. De drijfveren hiervan zijn al eeuwenlang onveranderd.

Oorlog na voetbal
Geschiedenis Magazine – juni 2014
‘Voetbal is oorlog’ is een vaak aangehaalde apocriefe uitspraak van Rinus Michels. Veel mensen nemen het spel inderdaad erg serieus. Vooral het temperament in Latijns-Amerika is bericht. In 1969 kwam het zelfs tot een heuse oorlog. El Salvador viel buurland Honduras binnen nadat beide landen drie kwalificatieduels hadden gespeeld voor het WK voetbal in Mexico in 1970.

De kernwapenkoopman
Geschiedenis Magazine – maart 2014
Nederland is op 24 en 25 maart 2014 gastheer van de Nuclear Security Summit, een top die in het teken staat van betere beveiliging van nucleair materiaal. Dat is nodig, want waar nucleaire technologie ooit was voorbehouden aan de grootmachten, ligt de kennis ervan nu min of meer op straat. Nederland heeft hier zelf aan bijgedragen door in de jaren zeventig de Pakistaanse ingenieur Abdul Qadir Khan op te leiden. Khan hielp de Pakistaanse atoombom te ontwikkelen en groeide uit tot een wereldwijde groothandelaar in nucleaire technologie.

Nooit meer ‘Marg bar Amrika!’? – De Iraans-Amerikaanse houdgreep, 1953-2013
Geschiedenis Magazine – november 2013
Sinds Hassan Rohani in augustus 2013 aantrad als president lijkt Iran een nieuwe koers te varen. Het revolutionair islamitisch gedachtengoed wordt minder luid uitgedragen. Het land streeft ernaar zijn internationaal isolement te doorbreken en zoekt zelfs diplomatieke toenadering tot aartsvijand Amerika. Behoort de in Teheran veel aangehaalde leuze ‘Marg bar Amrika!’ (Dood aan Amerika!) binnenkort tot het verleden? Of weegt de geschiedenis van zestig jaar diep wederzijds wantrouwen hiervoor te zwaar?

Een mislukte invasie – De Eerste Anglo-Afghaanse Oorlog (1839-1842)
Geschiedenis Magazine – juni 2013
Vooruitlopend op het vertrek van de NAVO in 2014 stopt de Nederlandse trainingsmissie in Afghanistan. Het is niet voor het eerst dat Afghanen een buitenlandse mogendheid zien vertrekken. In 1989 trok de Sovjet-Unie zich na een tienjarige oorlog terug uit het land en in de 19e eeuw waren het de Britten die zich op Afghanistan stukliepen en zich ten slotte realiseerden dat een blijvende bezetting niet haalbaar was. De Eerste Anglo-Afghaanse Oorlog kostte miljoenen ponden en duizenden Britse levens en leverde uiteindelijk bar weinig op.

Architect van het nieuwe China? – Deng Xiaoping (1904-1997)
Geschiedenis Magazine – maart 2013
Onlangs kwam er in China een nieuwe generatie leiders aan het bewind – een machtswisseling die over het algemeen als een hervorming wordt gezien, zij het een voorzichtige. De échte hervorming ligt veel eerder. Namelijk toen Deng Xiaoping eind jaren zeventig aantrad en China geleidelijk van zijn maoïstische verleden losweekte. Zo wordt het tenminste in China voorgesteld. Klopt dat ook? Is Deng de…more

‘Een stekelvarken in de broek van Uncle Sam gooien’ – De Cubacrisis vanuit Sovjetperspectief
Geschiedenis Magazine – oktober 2012
Vijftig jaar geleden stond de wereld door de Cubacrisis aan de rand van de nucleaire afgrond. Waarom nam Sovjetleider Chroesjtjsov zulke risico’s? Sinds de ineenstorting van de Sovjet-Unie komen stukje bij beetje archieven vrij die het Sovjetperspectief belichten. Nieuw bronnenmateriaal toont aan wat altijd als onwaarschijnlijk van de hand werd gewezen: het verband met de situatie in Berlijn.

Hoe Taiwan Chinees werd
Historisch Nieuwsblad – november 2011
Vanaf 1624 maakte de Verenigde Oost-Indische Compagnie korte tijd de dienst uit op het eiland Formosa, het huidige Taiwan. Het werd een lucratieve handelspost, die echter in 1662 alweer werd veroverd door de Chinese veldheer Koxinga. De Nederlanders hadden het verlies van een van de meest winstgevende koloniën vooral aan zichzelf te danken.

Bijna had Napoleon gewonnen
Historisch Nieuwsblad – februari 2011
In 1815 keerde Napoleon voor honderd dagen terug op de Franse keizerstroon. De geallieerden verklaarden de Fransen opnieuw de oorlog. Napoleon wachtte hun aanvallen niet af en trok zelf België binnen. In de Slag bij Waterloo zou de beslissing vallen over de toekomst van Europa.

Nederland en de VS: natuurlijke bondgenoten
Historisch Nieuwsblad – oktober 2010
John Adams geldt als een van de grondleggers van de Verenigde Staten. Vanaf 1780 verbleef hij jarenlang in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden om steun te werven voor zijn jonge land. Hij vond de Nederlanders soms onbegrijpelijk en krenterig. Toch bleef hij van hen houden.

Boerenslimheid tegen Britse overmacht
Historisch Nieuwsblad – juni 2010
In 1899 brak de Boerenoorlog uit, waarin het almachtige Britse Empire het opnam tegen twee kleine Boerenrepublieken in Zuid-Afrika. De uitkomst van deze ongelijke strijd stond van begin af aan vast. Toch slaagden de Boeren erin om de ‘rooinekken’ mee te sleuren in een jarenlang conflict, met grote gevolgen.

Lombok-comités en Transvaalkoorts
Historisch Nieuwsblad – maart 2010
Nederlanders hebben het imago van een nuchter volkje. Maar rond 1900 was die nuchterheid even ver te zoeken. Mede onder invloed van de ‘pacificatie’ van Nederlands-Indië vierde het nationalisme hoogtij. Nederland klopte zich op de borst en bemoeide zich zelfs met de strijd van de ‘stamverwante’ Boeren in Zuid-Afrika tegen de Britten.

Bidden en handwerken voor de goede zaak – Het Reveil in Nederland (1817-1854)
Historisch Nieuwsblad – september 2009
Het protestantse Reveil in de negentiende eeuw paarde maatschappelijke vooruitstrevendheid aan religieus conservatisme. De aanhangers streden tegen alcoholisme, armoede en slavernij. Maar van vrouwenrechten en vaccinatie moesten ze niets hebben.

De affaire-Stavisky
Historisch Nieuwsblad – april 2009
De Derde Franse Republiek (1871-1940) werd geplaagd door een groot aantal schandalen. Het laatste en misschien wel het grootste schandaal was de affaire-Stavisky. Tijdens de economische crisis van de jaren dertig slaagde een oplichter erin om miljoenen achterover te drukken. In zijn val sleurde hij zelfs een kabinet mee.

De angst van het Warschaupact voor de NAVO
Historisch Nieuwsblad – maart 2009
Bijna 35 jaar lang bereidden de lidstaten van de NAVO zich voor op de strijd tegen een gevreesde vijand: het Warschaupact. Maar hoe dacht de vijand eigenlijk over de NAVO? Was de vrees aan die kant net zo groot? Vrijgekomen archieven geven het antwoord.

‘Het is gemakkelijker oorlog te voeren dan vrede te sluiten’ – Het Verdrag van Versailles
Historisch Nieuwsblad – december 2008
In 1919 sloten de voormalige vijanden uit de Eerste Wereldoorlog vrede in Versailles. Het vredesverdrag is bekritiseerd omdat het niet kon voorkomen dat twintig jaar later de Tweede Wereldoorlog uitbrak. De onderhandelaars hadden grootse idealen, maar werden ingehaald door nieuwe nationalistische conflicten. Het uiteindelijke verdrag was het best haalbare om de Eerste Wereldoorlog te beëindigen.