De aandacht voor De rafelranden van Europa blijft aanhouden. Op de dag van het Britse referendum over lidmaatschap van de Europese Unie maakt Pieter Stockmans op basis van Duister Europa van Robert Kaplan en mijn boek voor MO* een brede en heldere analyse over het belang van de geschiedenis van Europa voor de keuzes van vandaag.

Zijn conclusie: ‘De Europese geschiedenis deed een proliferatie aan breuklijnen ontstaan en mondde uit in eenmaking over alle breuklijnen heen, maar de lijnen bleven bestaan. Ze werden weer zichtbaar door de vluchtelingencrisis (West-Oost) en de economische crisis (Noord-Zuid), die het vertrouwen in de meest tastbare verwezenlijkingen van de Europese integratie ondermijnen, namelijk de open binnengrenzen en de euro.

Deze dubbele vertrouwenscrisis voedt nationalisme, desintegratie en exit-referenda. Kaplan en Van de Wijdeven bieden een tegengif: een nieuw besef van onze plaats in een lange geschiedenis, en zo ook van onze verantwoordelijkheid als burgers van de 21ste eeuw. Onze verantwoordelijkheid tegenover een project dat ons allemaal, onze voorouders en onze nakomelingen toebehoort: de Europese Unie.’

Hereditas Nexus publiceert een recensie van De rafelranden van Europa door Vera Weterings. Zij concludeert: ‘Voor wie de actualiteiten van heden ten dage beter wil begrijpen, biedt De rafelranden van Europa een uitkomst. Het boek is zeer toegankelijk geschreven en biedt ondanks zijn beknoptheid toch een zeer degelijke en compleet beeld van de wereldgeschiedenis van de Europese grenzen.’

Donderdag is het zo ver: na een maandenlange campagne mogen de Britten zich uitspreken over het Britse EU-lidmaatschap. Voor oudere Britten moet het voelen als een déjà vu: in 1975 mochten ze zich ook al buigen over de vraag of het Verenigd Koninkrijk lid moest blijven van – toen nog – de Europese Economische Gemeenschap (EEG).

In maart 2015 publiceerde Geschiedenis Magazine een artikel van mijn hand over het eerste Britse referendum over Europa. Dat is online terug te vinden bij Kennislink. In zekere zin is in 1975 de kiem gelegd voor het huidige referendum en de Britten lijken nu alles nog eens dunnetjes over te doen.

De heronderhandelingen waar het artikel op vooruitblikt zijn inmiddels afgerond, maar de concessies die Cameron uit het vuur heeft weten te slepen, worden door het ‘Leave’-kamp beschimpt. En dat kamp krijgt ruim baan in de media, waarbij invloedrijke kranten als The Sun en The Daily Telegraph zelf ook niet te beroerd zijn om een duit in het zakje te doen.

Wat de uitslag ook zal worden: de toekomst ziet er somber uit voor Cameron. Het is maar de vraag of een ‘Remain’-stem genoeg is om zijn politieke huid te redden.

 

In de stapel post die op me lag te wachten, vond ik ook het april/mei-nummer van het Geschiedenis Magazine. In de boekenrubriek was tot mijn vreugde ook een recensie van De rafelranden van Europa opgenomen. Mijn blijdschap werd nog groter door het eindoordeel. ‘Dit boek laat niet alleen zien hoezeer Europa al eeuwenlang met Rusland, Afrika en de gebieden die ooit het Osmaanse Rijk vormden verbonden is, maar ook welke invloed het zelf op het lot van die regio’s heeft uitgeoefend’, aldus recensent Liesbeth van der Grift, ‘Van de Wijdeven maakt duidelijk dat kennis van de geschiedenis van Europa en de haar omringende gebieden onontbeerlijk is om hedendaagse conflicthaarden en spanningen te begrijpen’. Lees de recensie hier terug.

Ook in België is er aandacht voor De rafelranden van Europa. Joseph Pearce spreekt in een dubbelrecensie met het boek Europa, een geschiedenis van grensnaties van Olivier Boehme in dagblad De Morgen van een ‘fris en snedig’ geschreven boek, dat ‘in sneltreinvaart door duizend jaar geschiedenis van Europa’ gaat.

De recensie die op 23 mei op de website van de Jonge Historici verscheen is zo mogelijk nog mooier. ‘Altijd blijft Van de Wijdeven op zoek naar verklaringen en legt hij voor de lezer de belangrijkste verbanden bloot. Het is een beetje alsof je bij een (goede) geschiedenisdocent in de klas zit en dit maakt het boek ook voor de leek toegankelijk. Toch biedt het ook zeker genoeg diepgang voor de wat meer geïnformeerde lezer’, schrijft Godelieve Boselie, ‘Kortom, een boek waarin zowel de geschiedenis als de actualiteit aan bod komt en waar je als lezer een stuk wijzer van wordt’.

 

Na een lange reis door een reeks van landen – van Argentinië tot Peru en van Iran tot Kirgizië (waar Lenin nog stevig op z’n sokkel staat) – ben ik weer terug in Europa. Het was een inspirerende reis, die weer allerhande ideeën voor nieuwe artikelen én een nieuw boek heeft opgeleverd. Tijdens mijn afwezigheid heeft De rafelranden van Europa echter ook niet stilgestaan. De verkoop loopt gestaag door en er staan weer diverse lezingen op het programma. Daarover later meer!